เหมือนโชคดีถูกรางวัลที่หนึ่ง เมื่อเจอโมเดลยานสุดคลาสสิกลำนี้ในร้านมือสอง ด้วยราคาค่าตัวที่แทบเรียกได้ว่ายกให้ฟรีๆ ซึ่งส่วนหนึ่งก็คงเป็นเพราะซีรีย์ Star Trek มันไม่ค่อยดัง (ยิ่งเมื่อเทียบกับซีรีย์อวกาศข้างเคียงอย่าง Star Wars) ด้วยแหละมั้ง อันที่จริงสภาพโมเดลตอนที่ตั้งขายในร้านก็คือติดแกนวาร์ปคู่บนกลับข้างอย่างน่าเกลียดด้วยซ้ำ (ส่วนคู่ล่างไม่ได้ติดไว้ สงสัยเพราะร้านขายของเก่าเค้านึกว่าเป็นชิ้นส่วนสำรอง?) … พอพากลับบ้านมาปัดฝุ่นหน่อยละสวยวิ้งเลยทีเดียว 💖

แต่ถ้าให้พูดตรงๆ สำหรับเราแล้วคงเป็นเพราะว่ายานส่วนใหญ่จาก Star Trek มันออกแบบได้ไม่สวยเท่าไหร่¹ คือสวยไม่เท่า Star Wars แน่ๆ ขนาดยานที่เป็นตัวแทนของซีรีย์อย่าง USS Enterprise นี่จะว่าไปก็ดูแปลกประหลาดมาก มีจานอยู่ตรงกลางอันนึง ที่โดนเชื่อมด้วยแท่งเล็กๆ กางออกไปยังเครื่องยนต์ที่เป็นท่อยาวๆ … คือมันดูแล้วไม่มีความแข็งแรงมั่นคงอะไรเลย

มาลองนึกๆ ดูแล้ว ส่วนตัวเราคิดว่าความสวยงามน่าจะมาจาก

1. ความสมมาตร ซึ่งยาน Enterprise ให้ไม่ได้เลย แม้ว่ามันจะสมมาตร ซ้าย-ขวา ก็จริง แต่ในอวกาศเราไม่ได้มีความเป็น บน-ล่าง-ซ้าย-ขวา ขนาดนั้น (นึกถึงฉากจำลองการต่อสู้ไร้แรงโน้มถ่วงใน Ender’s Game) ซึ่งจากเหตุผลนี้ก็ทำให้เราคิดว่า Space Battleship Yamato นี่คือที่สุดของตัวอย่างการออกแบบยานอวกาศสุดแย่ เพราะมันมีความยึดติดบางอย่างกับทิศทางบนล่างแบบบนโลก ในทางตรงกันข้าม เราคิดว่า B-Wing จาก Star Wars นี่คือเลอค่ามาก เพราะมันสมดุลได้ในทุกมุมที่เรามองเลย – ซึ่งการที่มันเป็นเช่นนี้ไม่น่าใช่เรื่องบังเอิญ แต่น่าจะมีรากฐานมาตั้งแต่การออกแบบห้องพลขับที่หมุนรอบตัวเองได้ตั้งแต่แรก (และยิ่งเห็นได้ชัดเมื่อไปดู Millennium Falcon ที่ส่วนป้อมปืนนั้นมีระนาบของแรงโน้มถ่วงเทียมในทิศทางที่ต่างออกจากตัวยานหลักอย่างสิ้นเชิง)
2. ความซ้ำซ้อนที่จำเป็น ในจักรวาล Star Trek การมีแกนวาร์ปสองแกนนี่จำเป็นและเพียงพอ แต่ทุกๆ ครั้งที่มีฉากต่อสู้กันแล้วแกนวาร์ปโดนยิงพังไปข้างนึงนี่ก็คือจบเลย ทำไมถึงไม่ออกแบบให้มีเผื่อไว้? – ลองเทียบกับรถยนต์ที่เราสามารถออกแบบให้มีล้อน้อยกว่านี้ก็ได้ แต่มันไม่คุ้มที่จะแลกกับความเสถียรในการทรงตัวเลยแม้แต่น้อย หรืออย่างเครื่องบินโดยสารทุกวันนี้ที่เห็นมีหลายเครื่องยนต์ก็คือจริงๆ แล้วใช้เครื่องยนต์เดียวก็เพียงพอ แต่การมีเครื่องยนต์เพิ่มขึ้นนั้นนอกจากจะช่วยยืดอายุเครื่องยนต์แล้ว ก็ยังช่วยเป็นเหมือนเครื่องยนต์สำรองหากเกิดเหตุฉุกเฉินอีกด้วย
3. ขนาดที่สมเหตุสมผล ถ้าพูดถึงยานต่างๆ ในจักรวาล Star Wars เราจะนึกออกทันทีว่ายานแต่ละลำมีขนาดใหญ่ประมาณเท่าไหร่ (ซึ่งก็ประมาณเครื่องบินรบนั่นแหละ ส่วนใหญ่ก็เป็นยานขนาดเล็กสำหรับคนเดียว เพราะซีรีย์นั้นเน้น “สงคราม” เป็นหลัก … ก็คือเป็นทั้งข้อดีและข้อด้อยไปในเวลาเดียวกัน 5555) แต่พอพูดถึงยานใน Star Trek แล้วเรา “มอง” ไม่ออกจริงๆ ว่ายานแต่ละลำนั้นมีขนาดใหญ่เท่าไหร่ มีส่วนไหนไว้ทำอะไรบ้าง ไม่สิ ครั้งแรกที่เรารู้จักซีรีย์ Star Trek นี่เราไม่รู้ด้วยซ้ำว่าสะพานเรือมันอยู่ตรงไหนของยาน!! (อย่าง Enterprise ตอนแรกนึกว่าอยู่แถวๆ จานรวมลำแสงใต้ท้องยานด้วยซ้ำ เพราะกล้องก็ชอบถ่ายมุมเสยซะจังเลย) ซึ่งพอมารู้ขนาดจริงๆ ของยานแล้วก็คิดว่า เอ่อ ใหญ่เกินความจำเป็นไปมากๆๆๆ ยิ่งเทียบกับจำนวนลูกเรือแล้วแล้วยิ่งทำให้ยานดูโหวงเหวงไปหมด (ลองเทียบกับเรือรบในโลกจริงก็ได้ เรือบรรทุกเครื่องบินที่มีความยาวใกล้เคียงกัน ยังมีคนประจำเรือมากกว่าหลายสิบเท่าตัวเลย … ยังไม่นับว่ายาน Star Trek มันมี “พื้นที่ผิว” เยอะกว่ากันหลายเท่า เพราะไม่ได้เป็นยานเรียวๆ แต่ดันเป็นรูปเป็นจานอีกนะ)

ก็คือหลักๆ แล้วคงเป็นการชักกะเย่อแข่งกันระหว่างประโยชน์ใช้สอยเหนือความสวยงาม (function over form) กับความสวยงามเหนือประโยชน์ใช้สอย (form over function) นั่นแหละ ซึ่งดูเหมือนว่าตัว USS Stargazer นี่บาลานซ์เรื่องนี้ได้พอเหมาะพอเจาะในสายตาเรา

และถึงแม้การออกแบบยานจะไม่เฟี้ยวฟ้าวเท่า Star Wars ที่เน้นความเป็นเครื่องบินขับไล่สำหรับสู้รบแบบตัวต่อตัว แต่พอโตมาหน่อยละแอบรู้สึกว่าอินกับยานของ Star Trek มากกว่า เพราะมันแฝงไปด้วยการบริหารบุคคลที่ต้องลงเรือลำเดียวกันมาทำหน้าที่ต่างๆ ซึ่งหน้าที่ส่วนใหญ่ไม่ได้มุ่งเน้นแค่การสู้รบ แต่เป็นการออกสำรวจขอบเขตความรู้ของเรามากกว่า และเมื่อถึงตอนที่ต้องต่อสู้ป้องกันตัว มันก็เป็นการต่อสู้ในในระดับกลยุทธ์ที่มองภาพรวมมากกว่าจะลงไปต่อสู้ตัวต่อตัวอีกด้วย

และก็น่าจะเป็นเพราะความซับซ้อนในการบริหารทั้งคนและยานนี่เอง ที่ทำให้ยานจาก Star Trek นี้มีเสน่ห์มากๆ² มากเสียจนเราอดใจไม่ไหวที่จะเลือกเอา USS Stargazer มาตั้งไว้บนโต๊ะทำงานเพื่อเตือนใจในแง่ของการบริหารเนี่ยหละมั้ง

neizod

author